چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ | خانواده و فضای مجازی

چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟

چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ – آسیب هایی که مانند سایبربولینگ، کودک آزاری در وب، ارسال تصاویر خصوصی و … که کودکان و نوجوانان در اینترنت با آن مواجه می شوند.

چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟

همان‌گونه که استفاده از اینترنت، دسترسی افراد را به پیوندهای مثبت و حمایتگر بیشتر می‌کند؛ در عین حال، احتمال قرار گرفتن آن‌ها، در معرض برخوردهای منفی و آزارهای سایر کاربران اینترنتی را نیز افزایش می‌دهد. این موضوع می‌تواند تأثیر منفی بر سلامت روانی افراد؛ علی‌الخصوص کودکانی که از اینترنت استفاده می‌کنند بگذارد. صیّادان اینترنتی افرادی آشنا با فناوری‌های نوین هستند که از کاربران ساده، سوء ‌استفاده‌های عاطفی، مالی، اخلاقی و جنسی‌ می‌کنند. موضوعات این سو‌ء‌استفاده‌ها می‌تواند مسائلی از قبیل معامله‌های اینترنتی، تحصیل در دانشگاهای خارج از کشور، همسریابی، دوست‎‌یابی و …. باشد.

آزار اینترنتی

رفتارهای آزاررسانی چون زورگویی اینترنتی، استفاده از هویت دروغین، تهدید حریم خصوصی و …. از جمله رفتارهای مخرّبی هستند که در فضای مجازی رخ می‌دهند و عواقب منفی‌ای چون زیان مالی، بی‌آبرویی، ترس، افسردگی و حتی خودکشی را در پی دارد. متخصّصان معتقدند امروزه شانس قربانی شدن مقابل جرایم سایبری شدن؛ برای هر کاربر یک به چهار است(کارگر، بی تا).

زورگویی سایبری

زورگویی یا قلدری شکل متداولی از آزار خشونت است که معمولاً از جانب افراد دارای قدرت فیزیکی یا اجتماعی بالاتر نسبت به افراد ضعیف‌تر، به قصد آسیب رساندن، شرمسار یا تحقیر کردن؛ اعمال می‌شود. زورگویی سایبری به معنای استفاده یک فرد یا گروه، از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی مانند ایمیل، تلفن همراه، پیام متنی یا پیام فوری، وب سایت‌ها و … به هدف آزار رساندن به دیگران است(روزن،۲۰۰۷، نقل از بیابانگرد). برخی از این اعمال آنلاین و پرخاشگرانه عبارتند از: گذاشتن کامنت‌های زشت درباره دیگران، انتشار عکس یا ویدیو از مخاطب بدون رضایت او، پخش شایعات و تهمت‌های آنلاین، تهدید به آزار فیزیکی، ناسزاگویی و ارسال مداوم پیام‌های توهین‌آمیز، بی‌ادبانه و تهاجمی و …(بیابانگرد، ۱۳۹۳) .

کودک و اینترنت

رسانه‌ها به‌خاطر داشتن برخی ویژگی‌های ذاتی می‌توانند رفتار زورگویانه را تسهیل کنند. مثلاً چون در فضای مجازی، نزدیکی به قربانی امکان‌پذیر نیست یا در ارتباطات غیرتصویری، وضعیت فیزیکی، احساسات و نشانه‌های زبانی افراد نامعلوم است؛ می‌توانند موجب برانگیخته شدن رفتارهایی شوند که در آن احساسات دیگران در نظر گرفته نمی‌شود.

دوّم آنکه اکثر متخلّفان، از گمنام بودن در اینترنت سوء استفاده می‌کنند و هویّت واقعی خود را زیر اسامی مستعار، پنهان می‌سازند. سوّم آنکه فضای آنلاین امکان فعالیّت‌های آزارگرانه را برای افراد زیادی فراهم می‌کند که ممکن است در فضای واقعی این موقعیّت در دسترس نباشد. ناهمزمانی از دیگر ویژگی‌های فضای مجازی است که باعث سهولت در زورگویی می‌شود. بدین معنا که کاربر در زمان واقعی، عکس‌العمل فرد مقابل را مشاهده نمی‌کند یا آن که برای اعمالش بازخورد منفی فوری دریافت نمی‌کند(بیابانگرد، ۱۳۹۳).

یک ویژگی مهم فضای مجازی این است که شدّت زورگویی در آن به راحتی افزایش می‌یابد؛ زیرا به دلیل کمبود نشانه‌های اجتماعی در ارتباطات آنلاین، عکس‌العمل‌های احساسی قربانی مشاهده نمی‌شود. فرد زورگو از اضطراب، ترس، گریه و سایر واکنش‌های احساسی قربانی بی‌خبر می‌ماند و به همین دلیل اقدامات متجاوزانه خود را بدون هیچ حدّ و مرزی ادامه می‌دهد. ثانیاً سوءاستفاده کنندگان از اینترنت بر این باورند که احتمال بسیار کمی برای ردیابی بدرفتاری آنها وجود دارد. بنابراین گمنامی و نبود تعامل می‌تواند موجب کاهش بازداری از عمل خلاف در فرد قلدر شود(هیرمن و والراو، ۲۰۰۸، نقل از بیابانگرد).

تهدید حریم خصوصی

حریم خصوصی در فضای مجازی یعنی افراد اختیار حفاظت و کنترل اطلاعات شخصی و محرمانه ماندن محتوای ارتباطات خود را داشته باشند. در این زمینه هم مصرف کنندگان و هم دولت‌ها و شرکت‌های اینترنتی مسئول تأمین امنیت اطلاعات و حریم شخصی افراد هستند. تک تک افراد وظیفه دارند تا اطلاعات شخصی خود را محافظت کنند و آن‌ها را از تعرّض هکرها و سارقان اطلاعات دور نگه دارند. باید توجه داشت که صاحبان سرور، مدیران وب‌سایت‌ها، سازمان‌های جاسوسی و امنیتی و اشخاص سوء استفاده‌گر اگر اراده کنند؛ می‌توانند به خصوصی‌ترین اطلاعاتی که ما بر روی اینترنت بارگذاری کرده‌ایم دسترسی داشته باشند. (رمضانی،۱۳۹۳).

نظریه جالبی در علوم ارتباطات به نام “بیگانگان در ترن” وجود دارد که ثابت می‌کند ما عمدتاً در تعامل با کسانی که نمی‌شناسیم و احتمال نمی‌دهیم بعداً دوباره آن‌ها را ببینیم اطلاعات شخصی و خصوصی‌مان را راحت‌تر افشا می‌کنیم. این امر در خصوص فرزندانمان می‌تواند باعث گردد تا آنها با خطرات بیشتری مواجه باشد. سرعت صمیمیّت و نزدیکی در شبکه‌های اجتماعی و جدایی ظاهری فضای حقیقی و مجازی منجر به آن می‌شود که جوانان و نوجوانان در جریان تعامل با دیگر کاربران مجازی به انتشار و اشتراک اطلاعات شخصی و مرتبط با حریم خصوصی خود بپردازند. بدون اینکه در نظر بگیرند ممکن است این اطلاعات منجر به سوء‌استفاده علیه او شود(رمضانی،۱۳۹۳).

برقراری ارتباطات انحرافی

برقراری ارتباطات نزدیک و عاشقانه جزء نیازهای حیاتی انسان‌ها است. برخی از افرادی که قادر به تأمین این نیاز از طریق تشکیل خانواده نیستند؛ به دنبال برقراری ارتباط از طرق دیگر هستند. امروزه اینترنت به خاطر ویژگی‌هایی چون گمنامی، تنوّع و …. یکی از محیط‌های برآورده کننده این نیاز شده است. برخی افراد از طریق پایگاه‌های اینترنتی، پست الکترونیکی، اتاق‌های گفتگو، شبکه‌های اجتماعی مثل تلگرام و… حتی کنفرانس‌های ویدیویی به صورت آن‌لاین این نوع عشق را تجربه می‌کنند. به دلیل کاهش آمار ازدواج و یا ضعف باورهای دینی مطرح شدن موضوعات غیراخلاقی از این طریق افزایش یافته است.

آزار کودکان

بر اساس پژوهشی که در کشور انجام شده است، ۸۰ درصد آشنایی‌ها در فضای مجازی به دوستی‌های نامشروع ختم می‌شود. حدود ۱۰ درصد از این آشنایی‌ها و دوستی‌ها در فضای مجازی به ازدواج منجر می‌شود که طول عمر آنها غالبا کمتر از ۵ سال است. (ایسنا، ۱۳۹۴)

غالبا دختران مخاطب چنین پیشنهاداتی در فضای مجازی هستند و چون به این قضیه به صورت احساسی نگاه می‌کنند و تصوّر می‌کنند این گونه روابط به فضای حقیقی یا تشکیل خانواده منجر می‌شود، در دام چنین روابطی اسیر می‌شوند. آنها از اینکه این نوع روابط برای اکثر مردان نوعی تفریح و سرگرمی تلقّی می‌شود، غافلند. در فضای مجازی، افراد می‌توانند در مورد سن، ظاهر، شغل، جنسیّت و حتّی علایق شهوانی خود خلاف واقع را بیان کنند. (شاپ،۱۳۸۴)

نوجوانانی که در سن بلوغ هستند بطور طبیعی علاقه‌مند به مسائل شهوانی و صحبت کردن در مورد آن هستند. بنابراین آنها در چت رومهایی که در دسترشان هست با غارتگران و متجاوزان جنسی که آنها را نمی‌شناسند، هم صحبت می شوند. در چت روم فرد متجاوز هویتش را جعل می‌کند و برای بچه ها نقش بازی می‌کند تا به تدریج و آرام آرام اعتمادشان را جلب کرده و با آنها صمیمی شود. فرد منحرف اخلاقی برای گسترش وابستگی، زمان زیادی را با یک قربانی صرف می‌کند و پیشنهاد یک ملاقات حضوری را می‌دهد. اگر ملاقات برقرار شود بچه‌ها مورد آزار قرار می‌گیرند و گاهی منجر به بچه‌دزدی، تجاوز جنسی و حتی قتل می‌شود. (پورخاتون، ۱۳۹۱، ص۵)

سوء استفاده‌کنندگان از کودکان، با آشکارسازی روابط پنهان جنسی در ابتدا به مخاطب خود شوک وارد آورده و با تکرار این ارتباط، سعی در تقلیل آثار ظاهری آن دارند. کاربران خصوصا” کودکان و نوجوانان براساس حس کنجکاوی بسوی اینگونه برنامه‌ها کشیده شده و به مرور زمان، این امر بصورت عادت درخواهد آمد. جوانان و نوجوانانی که دارای روحیاتی خطرپذیرتر بوده، هیجان‌خواهی در آنها بیشتر است و آگاهی اندکی نسبت به این خطرات دارند، در معرض آسیب بیشتری قرار دارند. شبکه جهانی اینترنت و امکانات گرافیکی پیشرفته آن، صنعت پورنوگرافی کودکان در اینترنت را راحتتر و درآمدزاتر کرده است. (پورخاتون، ۱۳۹۱، ص۲)

پیامدهای آزارهای اینترنتی در کودکان و نوجوانان

قربانی آزارهای اینترنتی شدن باعث می‌گردد تا اثرات منفی فراوانی در سلامت روانی کودکان و نوجوانان بوجود آید. احساس خشم و آشفتگی اولّین واکنش قربانی است که می‌تواند منجر به عدم کنترل تمرکز شود. تعهّد کمتر به مدرسه، بی‌توجّهی به نمره‌ها، افت تحصیلی، اختلالات خواب و بی‌میلی به مدرسه رفتن از پیامدهای قربانی شدن در فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان است. (بیابانگرد،۱۳۹۳)

پیامدهای آزارهای اینترنتی در کودکان و نوجوانان

در تحقیقی پیرامون واکنش قربانیان به زورگویی بیشتر، قربانیان گزارش داده‌اند که در قبال زورگویی هیچ واکنشی انجام نداده‌اند، ۲۰ درصد تصمیم گرفته‌اند آفلاین باقی بمانند و تنها ۱۹ درصد درباره این موضوع صحبت کرده‌اند. (بیابانگرد،۱۳۹۳)

پیامدهای هرزه نگاری اینترنتی در کودکان عبارت است از هیجانات بالا و غیرقابل کنترل، انحراف جنسی، تقلید اعمال با دوستان و محارم و افراد کوچک‌تر از خود، اعتیاد و وابستگی به روابط جنسی از سنین پایین، کسب اطّلاعات نابهنگام، سردرگمی، ترس و تنفّر از روابط جنسی، حالت‌های اضطرابی، کابوس‌های شبانه، ناخن جویدن و شب‌ادراری(کارگر، بی تا).

چرا برخی افراد در فضای مجازی مورد سوء‌استفاده قرار می‌گیرند؟

احتمال آن که فردی قربانی آسیب‌های سایبری شود بسته به میزان استفاده او از فضای مجازی، انواع کاربری‌های اینترنتی و میزان آشکارسازی اطّلاعات وابسته است. یک عنصر اساسی دیگر نحوه‌ی ادراک از اینترنت است. ادراک از اینترنت باعث می‌شود برخی از افراد رویدادهای آنلاین را به صورتی متفاوت و جدا از رویدادهای آفلاین ارزش‌گذاری کنند و در ارسال اطلاعات شخصی دقت کمتری داشته باشند. ادراک از اینترنت باعث می‌شود که هنجارهای رفتاری‌ای که در دنیای آفلاین پذیرفته‌شده نیستند، در دنیای آنلاین قابل قبول باشند چرا که کاربران رویدادهای آنلاین را قلمرویی متفاوت و کمتر واقعی تلقی می‌کنند. در حقیقت دنیای مجازی نه آن‌قدر پاک و ساده است که سهل‌انگارانه آن را ابزاری خنثی بدانیم و از مخاطرات و پشت‌پرده‌های پیچیده آن صرف‌نظر کنیم و نه آن‌قدر آلودگی و توطئه دارد که نتوان از آن بهره‌برداری برد(بیابانگرد، ۱۳۹۳).

عامل دیگر، فقدان پیوندهای رضایت‌بخش با والدین و دوستان و معلّمین است. اغلب، نوجوانان برای جبران این کمبود وارد اتاق گفتگو می‌شوند و با غریبه‌ها ارتباط برقرار می‌کنند. نتیجه‌ی پژوهشی با عنوان «قلدری سایبری و سنّتی در نوجوانان دختر مدارس راهنمایی و نقش کیفیّت ارتباط معلّم- دانش‌آموز» نشان می‌دهد که هر چه دانش‌آموزان تعاملات مثبت‌تری با معلّمان خود داشته باشند، اعتماد و رابطه دوستی و صمیمیّت بیشتری نسبت به آنها احساس نمایند؛ از بروز رفتار ناسازگار قلدری کاسته می‌شود(کارگر، بی‌تا).

هم‌چنین در مطالعه دیگر مشاهده شد که می‌توان بر اساس گرایش افراد به افشای اطلاعات شخصی و مشارکت در اتاق‌های گفتگو، احتمال قربانی شدن از مسیر زورگویی سایبری را پیش‌بینی نمود.(مش،۲۰۰۹، نقل از بیابانگرد).

چه کنیم تا فرزندانمان از دام صیّادان سایبری در امان باشند؟

اکثر والدین به دلیل عدم آشنایی با اینترنت و اشکال جدید شبکه‌های اجتماعی آنلاین مانند فیس‌بوک، اینستاگرام، تلگرام و.. از رفتارهای آنلاین فرزندانشان در فضای مجازی اطّلاعی ندارند. علاوه بر این آن‌ها در مورد تهدیدات سایبری پیش‌روی فرزندانشان نیز اطّلاعات کمی دارند. والدین در درجه اوّل باید دانش خود را در زمینه اینترنت و آسیبهای آن افزایش دهند تا بتوانند در مورد این تهدیدات با فرزندانشان صحبت کرده و آگاهی‌های لازم را در اختیار آنها قرار دهند. در گام بعدی لازم است تا نظارت و کنترل بیشتری بر فعالیّت‌های مجازی فرزندانشان داشته باشند. هم‌چنین والدین باید اوقات بیشتری با فرزندانشان در فضای بیرون و داخل خانه سپری کنند؛ به طوری که فرزندانشان از نظر عاطفی احساس خلاء نکنند و جهت جبران این کمبود به فضای مجازی پناه نبرند. (صالح‌زاده،۱۳۹۲،ص۱۲۹) توسعه و تقویت ارتباطات عمیق در خانواده و در مدرسه باید مبتنی بر جلب اعتماد داخلی و سلب اعتماد بیرونی کودک و نوجوان به هر آن‌چه که خارج از حیطه خانه و مدرسه در دسترس است؛ باشد.(کارگر، بی تا)

آزار کودکان در اینترنت

الفبای محافظت از کودکان و نوجوانان در برابر آسیب‌های اینترنتی:

۱- اهمیّت صحبت کردن و تشریح چرایی ایمن بودن در فضای مجازی را برای فرزندتان توضیح دهید.

۲- لازم است تا به فرزندانتان بیاموزید که چنانچه در معرض قلدری سایبری قرار گرفتند به یک بزرگ‌سال قابل اعتماد اطّلاع دهند و احساس اعتماد نسبت به کمک خواستن را در آنها ایجاد کنید.

۳- به کودکانتان بیاموزید که در چنین شرایطی، اسناد و متن‌های قلدری را به عنوان سند نگه دارند. بسیاری از وب‌سایت‌ها مثل فیس‌بوک و یوتیوب یک مرکز ایمنی دارند که می‌توان قلدری سایبری را به آن گزارش داد.

۴- تهیه‌ی یک لیست ویژه از قوانین کاربری برای فرزندان.

۵- تقویت حسّاسیّت نسبت به موضوع «غریبه‌ها در فضای مجازی».

۶- آشنایی فرزندان با مجازات جرایم سایبری. قانون جرایم رایانه‌ای و قانون مجازات اسلامی- ماده‌ی ۵۲، به توضیح و تشریح این جرایم می‌پردازد.

۷- استفاده از دسترسی‌های مدیریّت شده، مرورگرها و موتورهای جستجوی اختصاصی کودکان و نوجوانان.

۸- کنترل مداوم پروفایل‌های فرزندان در شبکه‌های اجتماعی.

جمع‌بندی

فناوری اطّلاعات با سرعت شگفت‌انگیزی تمام ارکان حیات بشری از جمله مقوله نظم و امنیّت را دستخوش تحوّلات و دگرگونی‌های اساسی نموده است. فضای مجازی به دلیل ناشناس بودن فرستنده و گیرنده، امکان سوء‌استفاده‌ را افزایش می‌دهد. این سوء‌استفاده به حوزه‌های مالی، روحی، اخلاق و … مربوط می‌شوند. کودکان و نوجوانان به دلیل خطرپذیری و آگاهی محدودتر، بیشتر در معرض این آسیبها قرار دارند. لذا ضروری است والدین با فعالیت مجازی فرزندانشان آشنایی بیشتری داشته و برآن نظارت داشته باشند. همچنین در این خصوص با آنها صحبت کرده سطح آگاهی آنها را افزایش دهند. هر چقدر که افراد حین حضور در فضای مجازی نسبت به تهدیدات آن آگاهی کامل‎‌‌‌تری داشته باشند، به میزان بیشتری می‌توانند از آسیب‌های ناشی از آن‌ها پیشگیری نمایند.

نویسنده: خانم مریم کوهپایه‌‍ای

منبع:سامانه ملی کودک و اینترنت ceop.ir

به کانال تلگرامی انجمن خانواده و اینترنت بپیوندید. familyweb@

چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟ چگونه ممکن است کودکانمان در فضای مجازی آزرده شوند؟