فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی | خانواده و فضای مجازی

فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی

فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی – امروزه فضای مجازی، شبکه‌ها، ماهواره‌ها، سایت‌ها، اینترنت و تلفن‌های همراه هر کدام راه جدید ارتباطی هستند که مورد استفاده عموم مردم خصوصاً نسل جوان قرار دارند. صاحبان انواع عقاید و افکار برای ارتباط گرفتن با دیگران و تاثیرگذاردن بر فکر و ذهن افراد، از این رسانه استفاده می‌کنند. فضای مجازی می‌تواند به‌عنوان یک فرصت مغتنم برای ترویج و گسترش معارف دینی و اسلامی مورد استفاده قرار گیرد. کارشناسان حوزه دین نیز، می‌توانند با تولیدات مناسب خود، خوراک فکری و فرهنگی لازم را تهیه کرده و قبل از اشاعه مطالب انحرافی و اثرگذاری آن بر روی اقشار مختلف جامعه، ارائه کنند. در این مقاله مواردی از ترویج معارف دینی و همچنین اجرای فریضه امر به معروف و نهی از منکر را، به‌عنوان دو راهکار تبیین معارف الهی در فضای مجازی نام می‌بریم.

فضای مجازی

راهکارهای تبلیغ و ترویج معارف الهی در فضای مجازی

فضای مجازی را می‌توان به منزله زبان رایج افراد در این عصر دانست که بستری را آماده می‌کند که بتوان اطلاعات را به دیگران از طریق آن منتقل کرد. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ» “ما هیچ پیامبری را، جز به زبان قومش، نفرستادیم.” (سوره ابراهیم – آیه ۴) شاید بسیاری از مردم خصوصا نسل جوان، اهل کتاب، حوزه، درس و بحث نباشند ولی غالبا اهل فضای مجازی هستند و بدون شک فرصت استفاده از این فضا، غنیمت بزرگی است که باید در استفاده از آن تعجیل کرد. چنانچه از امام علی (علیه‌السلام) روایت شده است: «بَادِرِ الْفُرْصَهَ قَبْلَ أَنْ تَکُونَ غُصَّهً؛ از فرصتها پیش از آنکه غصه بخورید بهره بگیرید.» (نهج‌البلاغه، نامه۳۱) آیت الله جوادی آملی نیز به متولیان فضای مجازی توصیه کرده‌اند که بیشترین پیام را در این فضا منتقل کنید، بر سرعتتان بیفزایید و این نظام را با هنر دینی‌تان به سمت پیشرفت بکشانید. مردم هم می‌شنوند چرا که خداوند ما را با ظرف خالی عقل خلق نکرده است. همانگونه که یک کودک به صدای مادر خود توجه می‌کند، خاصیت انسان‌ها نیز این است که به حقیقت‌های عالم و سخنان انبیا که در این راستاست توجه می‌کنند و ما فقط باید این مطالب را نشر دهیم. (مشرق، ۱۳۹۴)

ایجاد هویت شبکه‌ای، امکان توزیع محتوا و دریافت بازخورد آنها در هر زمان و مکان، گسترش ارتباطات میان افراد گوناگون، تعاملی و شبکه‌ای شدن حوزه رسانه‌ای، تولید محتوا به وسیله کاربر و تقریباً رایگان شدن آن، از ویژگی‌های فضای مجازی است. با توجه به این ویژگی‌ها، غافل شدن از این ظرفیت در زمینه تبلیغات دینی، می‌تواند این فرصت را به تهدید تبدیل کند و به همین دلیل، باید مبلغان دینی با ورود عالمانه، این فضا را به ابزاری برای تبلیغ دین مبدل سازند. (قیصریان، ۱۳۹۳، ص ۱۴۱) اگر کاربران با آگاهی لازم سراغ این فضا بروند، به دلیل ماهیت فرازمانی و فرامکانی آن، می‌توانند معارف الهی را به دست افراد در گوشه و کنار جهان، برسانند. در ادامه به قابلیتهای این فضا در تبلیغ معارف الهی و ترویج دین اشاره می‌کنیم.

۱ . جلب مخاطب

از آنجا که نسل جوان با چنین فضایی بسیار مأنوس شده و بیشتر اطلاعات خود را از این فضا کسب می‌کند، برای آن‌که بتوانیم با آنها ارتباط بگیریم، باید از این ابزار بطور خاص استفاده کرد. (کیهان به نقل از قرائتی،۹۴)

کودک و اینترنت کوا

فضای مجازی به‌عنوان یک ابزار در دسترس همه و به‌ویژه جوانان است. ابزاری که عکس، فیلم، صوت، متن و همه نوع محتوایی در آن به‌سادگی امکان ارسال و استفاده دارد. لذا ما نیز باید از آن به‌تناسب نیاز بهره ببریم. چنانچه برای مقاصد الهی از این ابزار استفاده شود، قطعاً حضور باطل در این فضا کم‌رنگ‌تر دیده خواهد شد.

پرچم ایران

2. ایجاد نزدیکی بین ادیان و مذاهب

در این فضا امکان گفتگو میان جوامع و فرهنگ‌های بشری گوناگون، ادیان مختلف و تقریب میان مذاهب فراهم شده و امکان بیان اندیشه¬ها و رقابت افکار و سلایق و شکل‌گیری خرد جمعی و تقویت آن محقق شده است. در فضای مجازی برخوردهای رو در رو کمتر و در نتیجه صمیمیت بیشتری دیده می‌شود، لذا افراد به مطالبی که در این فضا می‌بینند اعتماد بیشتری می‌کنند. همچنین به دلیل سهولت دستیابی به منابع، بانک‌های اطلاعاتی، کتابخانه‌های دیجیتال و جستجو در میان آنها، انجام پژوهش‌های مختلف دینی و انتشار نتایج آن بسیار ساده‌تر شده است.

3. ایجاد امکانات آموزشی

خدمات آموزش مجازی که از طریق این فضا صورت می‌گیرد این امکان را ایجاد می‌کند که بر تعداد دانش‌پژوهان مطالب دینی افزوده شود و افرادی که به دلیل مشکلات زمانی و مکانی به‌سادگی نمی‌توانند در جلسات آموزش‌های معارف دینی در زمینه‌های مختلف حضور یابند، به صورت مجازی از چنین آموزش‌هایی برخوردار می‌شوند. این فضا امکان ارتباط شبانه‌روزی بین استاد و شاگرد را برقرار کرده و فرآیند آموزش با سرعت بیشتری صورت می‌پذیرد.

البته باید توجه شود علیرغم نفوذ این ابزار در میان همه اقشار، هر محتوایی در اختیار اهل آن قرار گیرد، چون همه افراد ظرفیت هر مطلبی را ندارند. همان‌گونه که حضرت موسی(ع) با آن که پیامبر اولوالعزم بود، اما در ماجرای همراهی با حضرت خضر(ع) نشان داد که ظرفیت و تحمل دیدن و شنیدن همه‌چیز را ندارد. قرآن نیز به این موضوع اشاره دارد و خداوند باری‌تعالی در این کتاب مقدس می‌فرماید: «لَا تَسْأَلُوا عَنْ أَشْیَاءَ إِن تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ» “از چیزهایی که اگر برای شما آشکار گردد ناراحت و غمگینتان می‌کند ( از پیامبر ) مپرسید” (سوره مائده – آیه ۱۰۱)‌ بر این اساس باید توجه داشت خبر و مطلبی را نقل نکنیم که امنیت فکری و روانی جامعه به هم بخورد.

4. پاسخ به شبهات

همواره لازم است فعالیت‌ها و حرکات دشمنان در فضای مجازی رصد شود تا در صورت لزوم پاسخ‌های مناسب برای شبهاتی که مخالفان و معاندان ایجاد می‌کنند تهیه و قبل از آن که این دسته مطالب ذهن مخاطبان جامعه را تیره و تار نماید، منتشر گردد. البته این امر بر عهده افراد خاص و بصیری است که دانش مربوطه و امکان تحلیل سایر مطالب را دارند. در این باره قرآن می‌فرماید: «وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى(ص) أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنبِطُونَهُ مِنْهُمْ» “اگر اخبار جامعه به پیامبر و پیشوایان (که قدرت تشخیص کافی دارند) بازگردانده شود، مردم از ریشه‌های مسائل آگاه خواهند شد.”(سوره نساء – آیه ۸۳) (کیهان به نقل از قرائتی،۹۴)

فضای مجازی

امر به معروف و نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر، از مهمترین واجبات دینی بوده و از اهمیت والایی برخوردار است، تا جایی که قرآن کریم، امت اسلام را به این دلیل که امر به معروف و نهی از منکر در این دین، انجام می دهند بهترین امت معرفی کرده است: «کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ» “شما (مسلمانان) بهترین گروهی هستید که (از جانب خدا) بر مردم (جهان) پدیدار شده‌اید، (چه این که) به کار پسندیده امر می‌کنید و از کار زشت باز می‌دارید و به خدا ایمان می‌آورید.” (سوره آل عمران – آیه ۱۱۰)

همچنین در این کتاب آسمانی آمده است: «یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلَوهَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنکَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَکَ» “اى پسر من! نماز را برپا دار، و به کار پسندیده دعوت کن، و از کار ناپسند باز دار، و بر آسیبى که بر تو وارد آمده است، شکیبا باش” (سوره لقمان – آیه ۱۷)

امر به معروف و نهی از منکر، از فروعات دین و از فرایضی است که به خاطر برخی از ویژگیهایش، مایه قوام واجبات دینی خواهد بود. (آسمانی، امامیان، ۹۵، ص۱)

حضرت علی (علیه السلام) می‌فرمایند: «خداوند متعال فرمان‌دادن به کارهای پسندیده را برای اصلاح عوام و سـوق‌دادن آنها به راه رستگاری و سعادت واجب کرد. همینطور نهی از منکر و بـازداشتن از کارهای ناپسند را واجب فرمود تا از کارهای ناشایست و ارتکـاب معاصی کم خردان جلوگیری شود» (نهج البلاغه، حکمت ۲۴۴)

تعریف مورد اتفاق فقها از امر به معروف، عبارت است از دعوت نمودن به کارهای نیک و شایسته، که آنها از نظر عقل و شرع و فطرت پاک، خوب و پسندیده باشد. نهی از منکر نیز عبارت است از دعوت به ترک کارهای زشت و ناشایست، که از نظر عقل، شرع، و فطرت پاک، بد و قبیح باشد. (آسمانی، امامیان، ۹۵، ص۲)

در صورتی که بتوان فضای مجازی را به‌عنوان بازتابی از عملکردهای جهان واقعـی دانست، بدون شک امر به معروف و نهی از منکر در این فضا نیز از جمله فرایض دینی است. بـه خـاطر جهانی بودن شـبکه اینترنت، منکرات در فضای مجـازی می‌تواند در حد گسترده‌ای اتفاق افتد و منتشر شود و به مراتب دایره شمول آن بیشتر از نوع سنتی آن است، لذا لازم است که به فریضه امر به معروف در فضای مجازی اهمیت بیشتری داده شـود. (ایزدی فرد، حسین نژاد، ۱۳۹۵)

رزمندگان

کاربران فضای مجازی قادرند با استفاده از ابزارهای رسانه، امر موهومی را صحیح و امر صحیح و مقبولی را موهوم جلوه دهند. منحرفان در به‌کارگیری این ابزارها لحظه‌ای درنگ نکرده و به صورت فراگیر و فراوان محتوای زشت و ناشایست و منحرف تولید می‌کنند. لازم به ذکر است، برخورد با عاملان انحرافی در فضای اینترنتی، به دلیـل فراگیری فضای مجازی و گمنام‌بودن کاربران در غالب اوقات ممکن نیسـت. این محیط، زمینه فعالیـت در سـطح بـین‌المللـی را بـدون دخالـت مستقیم بشر فراهم آورده و کشف هویت واقعی تولیدکنندگان محتوای غیراخلاقی و منحرف در آن را، نه تنها برای مردم عادی، بلکه بـرای نیروهای پلیس و دیگر نیروهای امنیتی نیز بسیار دشوار کرده‌است. لذا چاره‌ای نیست، جز آنکه مراتب امر به معروف و نهی از منکر در حد امکان، در این انحرافات مجازی، صورت گیرد. (ایزدی فرد، حسین نژاد، ۱۳۹۵)

برای آن که بتوان در فضای مجازی اقدام به امر به معروف و نهی از منکر کرد لازمست تا با قابلیتها و فرهنگ حاکم بر این فضا آشنا بوده و از آن‌ها استفاده نمود. یکی از بهترین راههای نهی از منکر، که احتمال بیشترین تأثیر را داشته باشد، ارسال پیام بطور خصوصی برای فرستنده محتوای منکر است. باید توجه داشت چنین پیامی با ادبیات متناسب با فضای مجازی، تهیه شود و همچنین در آن، از مفاهیم متون دینی و البته بدون نظرات و تمایلات شخصی استفاده نمود. مناسب‌ترین نوشته در چنین شرایطی آن است، که استدلالات طرح شده در آن، اولا دارای منشأ علمی باشد، ثانیاً بر اساس اصولی باشد که فرستنده محتوا بدان اعتقاد دارد، ثالثا مقایسه با سایر مطالب صورت گرفته، و در انتها پس از طرح، نتیجه‌گیری را به مخاطب واگذار نماید. بهتر است به جای زبان امر و نهی از زبان نرم، آرام، منطقی و علمی استفاده کرد، تا حداکثر تأثیرگذاری ایجاد شود و طرف مقابل احساس دوستی و خیرخواهی کند. در عین حال مناسب است، که یک حالت رودربایستی و یا تذکر را برای طرف مقابل ایجاد کرد. برخورد بد از سوی آمران و ناهیان مجازی می‌تواند موجب شود، که فرد خلافکار، با عزم راسخ‌تر و با هویت دیگری به تولید محتوای ناصحیح بپردازد. (آسمانی، امامیان، ۹۵، ص۵)

جمع بندی

فضای مجازی علیرغم آسیب‌هایی که می‌تواند به همراه داشته باشد، خود می‌تواند به‌عنوان یک فرصت برای توسعه معارف الهی مورد استفاده قرار گیرد. این فضا ابزاری با نفوذ است که در دسترس همه و به‌ویژه جوانان قرار دارد. ابزاری کم‌هزینه، سریع، فرامرزی، جذاب و دوطرفه که چنانچه از آن بهره گرفته نشود ما را دچار ضرری جبران‌ناپذیر خواهد کرد. لذا لازم است مبلغانی ویژه و کارآزموده و آشنا با ادبیات و فرهنگ این فضا تربیت شوند تا بتوانند به‌درستی به ایفای نقش در آن بپردازند. امر به معروف و نهی از منکر از جمله فرایض دینی هستند که در این فضا به دلیل گستره حضور مطالب باطل ضرورت پیدا می‌کنند. برای آن که بتوان در فضای مجازی اقدام به امر به معروف و نهی از منکر کرد لازم است تا از قابلیت‌ها و فرهنگ حاکم بر این فضا به نحو شایسته استفاده شود.

نویسنده: خانم زهره آیت اللهی

منبع:ceop.ir

به کانال تلگرامی انجمن خانواده و اینترنت بپیوندید. familyweb@

فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی فضای مجازی فرصت تبیین معارف دینی